Biyolojik Çeşitlilik

Biyolojik çeşitlilik dünyada yaşayan canlıların ve yaşam şekillerinin eşitliliği demektir. Bir bölgede yaşayan canlı türleri, tür cinsindeki farklılıklar ve farklı yaşam biçimleri o bölgenin biyolojik çeşitliliğini meydana getirir.
Biyolojik Çeşitlilik; Gen, Tür ve Ekosistem çeşitliliği olmak üzere üç kategoriye ayrılır.

Genetik Çeşitlilik
Bir tür içindeki çeşitliliği ifade eder. Bu çeşitlilik belli bir tür, populasyon, varyete, alt tür ya da ırk içindeki gen farklılığıyla ölçülür.

Tür Çeşitliliği
Belli bir bölgedeki, alandaki ya da tüm dünyadaki türlerin farklılığını ifade eder. Bir bölgedeki türlerin sayısı(yani o bölgenin "tür zenginliği") bu konuda kullanılan en önemli ölçüttür diyebiliriz.

Ekosistem Çeşitliliği
Bir ekolojik birim olarak karşılıklı etkileşim içinde olan organizmalar topluluğu ile fiziksel çevrelerinin oluşturduğu bütünle ilgilidir.

Ekosistem
Kendileri cansız olan fakat canlı topluluklarının oluşumunu, yapısını ve karşılıklı etkileşimlerini etkileyen yangın, iklim ve besin döngüsü gibi faktörleri de içerir.

Dünyadaki tür çeşitliliği ekvatordan kutuplara doğru azalır. Bir bölgenin coğrafi yapısı, iklim koşulları ekosistemdeki tür sayısını doğrudan etkiler.

Ülkemiz sahip olduğu biyolojik çeşitliliği ve endemik türleriyle dünya üzerinde önemli bir yere sahiptir. Yeryüzünün sınırlı bir bölgesinde ya da yalnızca bir ülkenin sınırları içinde yayılıl gösteren türlere endemik tür denir.
Türkiye coğrafi açıdan avantajlıdır ve bu avantaj biyolojik çeşitliliğe de yansımıştır. Farklı alanların varlığı (deniz, göl, akarsu, dağlar vb.) bu konuda çok önemlidir ve ülkemiz bunlara sahiptir.

Türkiye'nin Ekosistem ve Biyolojik Çeşitliliği

Orman Ekosistemleri
Karadeniz ve Akdeniz ormanlarında çam, göknar, kayın, meşe, dişbudak, sedir, akağaç ve gürgen gibi ağaçlar bulunmaktadır.

Ülkemizde endemik bitki türlerinden en önemlileri Balıkesir'de Kaz Dağı göknarı, Eğridir'de kasnak meşesi, Köyceğiz'de sıla ağacı, İspir'de İspir meşesi.
Ülkemiz ormanları hayvan türleri açısından da zengindir. Geyik, dağ keçisi, çakal, yaban domuzu, ağaçkakan, kaplumbağa, şah kartal, esmer akbaba ve bazı baykuş türleri ormanlarımızda yaşamaktadır.

Step Ekosistemleri
Stepler genellikle otsu bitkilerin oluşturduğu doğal çayırlık alanlardır. Ülkemizin yaklaşık %28'ini stepler meydana getirir. Buralarda yetişen türlerden bazıları tarım, endüstri ve sağlık alanları için değerlendirilir.

Türkiye'deki ekosistemler açısından bakıldığında eb zebgin ebdenik bitki türlerinin steplerde oldğu görülmüştür. Bunlara örnek olarak Ankara çiğdemi, yanar döner çiçeği, çban dikeni gibi bitki türleri, Anadolu miflonu, step vaşağı, gelengi gibi hayvan türleri örnek verilebilir.

Avrupa'da nesli tehlikede olan kuş türlerinden toy, küçük kerkenez, yılan kartalı, şahin, doğan, ibibik, bıldırcın gibi türler ülkemizin steplerinde yaşamaktadır. Ayrıca stepler böcek türleri açısından da zengindir.

Sulak Alan Ekosistemleri
Doğal veya yapay sular, tatlı veya tuzlu sular, durgun veya akıntılı sular, farklı derinlikteki bütün sular, sazlık ve bataklıklardır. Sulak alan ekosistemleri tropikal bölgelerden sonra biyolojik çeşitliliği en fazla olan ekosistemlerdir.

Ülkemizde Van Gölü, Tuz Gölü, Kızılırmak, Fırat, Seyhan gibi büyük ırmaklar ve baraj gölleri sulak alanlardır. Bu alanlar, sadece Türkiye'deki kuşlar için değil, göçmen kuşların göç yolları üzerinde olması nedeniyle de büyük öneme sahiptir.
Örneğin dünyada nesli tehlike altında olan tepeli pelikan Manyas Kuş Gölü'nde, dik kuyruk ördeği Burdur Gölü'nde kışı geçirir. Tuz Gölü flamingoları da bu bölgede yumurtalarını bırakır ve yuva oluşturur.

Türkiye'nin sulak alanlarında saz, kamış, hasır otu, nilüfer gibi bitkilerin yanı sıra su mercimeği gibi su altı bitkilerine de tastlanmaktadır.

Deniz ve Kıyı Ekosistemleri
Ülkemizde Karadeniz, Ege Denizi, Marmara Denizi ve Akdeniz geniş bir ekosisteme sahiptir. 
Ege Denizi birçok ada, adacık, deniz mağaraları ve kayalıklar yönüyle ekosistem çeşitliliği açısından önemlidir. Örneğin; Ege Denizi'ndeki mağaralar Akdeniz foku ve birçok balık türü için barınak oluşturmaktadır. Ayrıca bu denizler çeşitli balık türlerinin yanında ticari önemi olan ve nesli tehlike altında olan kalkan, uskumru ve kılıç balığı gibi türlerin yaşama alanlarıdır.

 

 

Dağ Ekosistemleri
Alp-Himalaya dağ kuşağında yer alan ülkemizin yarısında dağ ekosistemi görülmektedir. Dağların uzanışı ve yüksekliği farklı bitki ve orman ekosistemlerinin oluşmasını sağlamıştır.  


Örnek: Doğu Karadeniz bölgesinin ladin ormanları bakımından zengin olması.

Ülkemizde son yıllarda yapılan çalışmalarda bugüne kadar bilinmeyen 130'dan fazla bitki türü tespit edilmiştir.
Ülkemizin farklı ekosistemlerinin varlığı dolayısıyla biyolojik çeşitliliğin zenginliği dünyadaki doğal yaşamın varlığı ve sürdürebilirliği açısından önemlidir.
Besin maddesi, ilaç ham maddesi, sanayi ham maddelerinin sağlanması açısından biyoçeşitlilik ekonoik öneme sahiptir.
Türkiye'nin Endemik Bitkileri

 

Bitki İsmi	Bulundğu Yer
Orkide	Maraş
Badem	Elazığ, Hakkari, Van
Kuşkonmaz	Antalya, Konya, Mersin
Kiraz *	Amasya, Tokat
Nohut *	Antalya, Mardin
Tere	Niğde, Adana
Keten	Amasya, Ankara
Kekik	Adana, Tunceli
Armut *	Samsun
Üvez	Rize
Turp	Antalya
Safran	Safranbolu
Sığla Ağacı	Köyceyiz
Ada Çayı	İzmir

( * işaretli olanların bazı türleri endemiktir.)

Türkiye'nin Endemik Hayvanları
 

Hayvan İsmi	Bulunduğu Yer
Van kedisi	Van
Kayseri kertenkelesi	Kayseri
Sivas kangalı	Sivas
Dağ horozu	Rize
Deniz kaplumbağası	Fethiye
Büyük toy	Bitlis
Kara leylek	Erzurum
Ankara keçisi	Ankara
Tiftik keçisi	Ankara
Denizli horozu	Denizli
Canik atları	Samsun
Sülün	Samsun
Toros kurbağası	Toros Dağları
Silifke dikenli faresi	Silifke
Alageyik	Doğu Anadolu
Amonos Yılanı	Hatay
Karadeniz Alası	Karadeniz
İnci kefali	Doğu Anadolu

Nesli Tehlike Altında Olan Bazı Canlılar

Canlı İsmi	Bulunduğu Yer
Kardelen	Karadeniz Bölgesi
Göl soğanı	Trakya Bölgesi
Kar çiçeği	Maraş, Erzincan
Yanar döner çiçeği	Ankara
Kelaynak	Şanlıurfa
Toy	Doğu Anadolu
Sülün	Samsun
Flamingo	İzmir
Tepeli Pelikan	Kuş Gölü
Sinek Kuşu	Peru
Volkan Tavşanı	Meksika
Karakuş	Türkiye, Hindistan
Küçük Karabatak	Güney Avrupa
Mersin Morinası	Akdeniz
Kutup Ayısı	Kuzey Kutbu
Albatros	Güney Yarımküre